همه چیز در مورد قبرستان تخت فولاد اصفهان

کمتر کسی پیدا می شود که در سفر به اصفهان از آثار تاریخی ناآشنا و جاذبه های گردشگری کمتر شناخته شده بازدید کند. قبرستان تخت فولاد یکی از همین آثار تاریخی است که در زیر سایه تبلیغات گسترده برای سایر جاذبه های گردشگری اصفهان، به حاشیه رانده شد و اغلب توریست ها و گردشگران ادعا می‌کنند از وجود چنین اثری اطلاع ندارند با این حال اگر به دنبال یک جاذبه گردشگری متفاوت با ویژگی های تاریخی هستید و می‌خواهید این بار مسافرت متفاوت تری در مقایسه با قبل به اصفهان داشته باشید می‌توانید از این قبرستان تاریخی بازدید کنید؛ همه چیز در مورد قبرستان تخت فولاد در این محتوا از سایت بزن بریم سفر به شما ارائه شده است.

قبرستان تخت فولاد اصفهان کجاست؟

این قبرستان تقریبا ۷۵ هکتار است و در حاشيه جنوبی رودخانه زاينده‌ رود (در انتهای يکی از محورهای تاريخی شمالی–جنوبی شهر اصفهان) واقع شده است. این قبرستان از سمت غرب به خیابان مصلی، از بخش جنوب به خیابان سعادت‌ آباد، از قسمت شرق به خیابان ‌های سجاد و بهار و از قسمت شمال به خیابان میر منتهی می ‌شود.

دسترسی به قبرستان تخت فولاد اصفهان

دسترسی به قبرستان تخت فولاد اصفهان بسیار راحت است. شما برای این کار می ‌توانید در ایستگاه اتوبوس تندرو (BRT) سجاد پیاده شوید یا با خودروی شخصی، خودتان را به یکی از خیابان ‌های فیض، سجاد یا آزادگان برسانید و از آنجا به راحتی آدرس قبرستان تخت فولاد را پیدا کنید.

ساعت و هزینه بازدید از قبرستان تخت فولاد اصفهان

برای بازدید از قبرستان تخت فولاد می‌ توانید از ساعت ۹ تا ۵ بعد از ظهر به این مکان مراجعه کنید. برای ورود به قبرستان هم نیازی به پرداخت هزینه یا دریافت بلیط نیست.

معرفی قبرستان تخت فولاد در اصفهان

تخت فولاد که با عناوین لسان ‌الارض و بابا رکن ‌الدین نیز شناخته می ‌شود نام یکی از قبرستان های قدیمی اصفهان است که قدمت آن به طور دقیق مشخص نیست اما گفته می شود که مربوط به قرن چهارم هجری تاکنون است البته طبق برخی آثار موجود در قبرستان تخت فولاد به نظر می‌ رسد قدمت آن به دوران قبل از اسلام باز می‌گردد. در واقع مورخان با توجه به مقبره‌ یوشع نبی در تکیه‌ لسان ‌الارض، این را پذیرفته اند که قدمت آن به زمان پیش از اسلام می رسد اما همه اخبار و اطلاعاتی که در خصوص این قبرستان وجود دارد مربوط به قرن چهارم هجری تاکنون است.

اهمیت قبرستان تخت فولاد اصفهان

این قبرستان اجزای مختلفی دارد که هر کدام از آن ها ارزش تاریخی بسیار زیادی دارند از جمله می توان به آرامگاه بابا رکن ‌الدین، تکیه لسان ‌الارض تکیه میرفندرسکی، سنگ قبر بابا فولاد حلوایی، تکیه آغا باشی، تکیه بروجردی ‌ها، تکیه تویسرکانی ‌ها، تکیه خاتون ‌آبادی، تکیه جویباره‌ ای، تکیه سید العراقین، تکیه ریزی ‌ها، تکیه شهشهانی، تکیه فیض، ، تکیه مادر شاهزاده، تکیه میرزا رفیعا، تکیه واله، تکیه چهار سوقی، تکیه کازرونی، آرامگاه بیدآبادی اشاره کرد. همه این اجزا به صورت جداگانه در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده و نام قبرستان نیز به صورت کامل در این فهرست به چشم می خورد.

تاریخچه قبرستان تخت فولاد

روایات مختلفی در خصوص این قبرستان وجود دارد. یکی از مهمترین روایات قبرستان تخت فولاد مربوط به دوره دیلمیان است که طبق آن یکی از سرداران نظامی به نام پولاد بازو در این محل قصر کوچکی داشته‌ و تخته سنگی سکو مانندی ساخته بود که روی آن می نشست و مسابقات کشتی را تماشا می کرد.

گفته می شود در قرون هفتم تا دهم هجری قمری این قبرستان یکی از مکان‌ های مهم شهر برای عبادت و ریاضت کسانی همچون بابا رکن ‌الدین و بابا فولاد بوده است و ایشان در آن مکان عبادتگاهی مخصوص خویش، ساخته بودند. در زمان صفویه کاروانسرایی در کنار آن احداث شد که همچنان آثاری از آن بازمانده است. در دوران صفویه قبرستان تخت فولاد یک قبرستان اختصاصی بود و تنها افراد خاصی را در آن دفن می کردند.

قبرستان تخت فولاد بعدها به یک قبرستان همگانی تبدیل شد. روند تخریب این قبرستان از دوره صفوی شروع شد و تا دوره قاجار ادامه یافت. اوج این تخریب‌ ها در دوره حکومت ظل ‌السطان، فرزند ناصرالدین ‌شاه بود که بسیاری از بناها تخریب گردید. در دوران پهلوی تعداد بسیار زیادی از آرامگاه ‌های آن به مقابر خصوصی تبدیل شد تا اینکه در سال ۱۳۶۳ دفن اموات، به غیر از شهدای جنگ ایران و عراق، در این قبرستان متوقف گردید.

هنر، ادبیات و معماری قبرستان تخت فولاد اصفهان

باتوجه به اینکه قبرستان تخت فولاد اصفهان قدمت بالایی دارد و در دوره های مختلف تاریخی دستخوش تغییر و تحول شده است هنر، ادبیات و معماری دوره های مختلف تاریخ نیز در آن به چشم می خورد. گچ‌ بری، کاشی ‌کاری، خوش ‌نویسی، حجاری، شعر نویسی، نگارگری، طراحی و نقاشی از مهمترین هنرهای بکار رفته در معماری قبرستان تخت فولاد اصفهان است اما متاسفانه تخریب آن در دوره های مختلف تاریخی باعث شده است تا بخش های اندکی از این همه هنر و معماری بجا بماند.

کاشی کاری در بخش های مختلف قبرستان بکار رفته است و در این خصوص می توان به بقعه آقا حسین خوانساری، آرامگاه محمد کاظم واله، مدرسه رکن ‌الدین، تکایای بابا رکن ‌الدین و میرفندرسکی اشاره کرد. خوش ‌نویسی هم هنر دیگری است که سبک معماری این قبرستان را زیباتر کرده است و در این خصوص می توان به خطاطی روی سنگ مزار واله، شاعر و  خطاط مشهور تاریخ آن هم به خط تعلیق خودش یا سنگ‌ نوشته قبر مادر شاهزاده به خط محمد باقر اصفهانی و کتیبه خط میرعماد حسنی در تکیه میرفندرسکی اشاره کرد.

در این قبرستان از اشعار شعرای معروفی همانند نظیر واله، محمدظلعا اصفهانی، ملا محمدحسین ضیا اصفهانی نیز استفاده شده است. از مهمترین آثار نقاشی قدیمی قابل رویت در این قبرستان می توان به تصویری از شیخ بهایی و میرفندرسکی اثر سیدحسین اشاره کرد که در حجره آرامگاه سران بختیاری قرار دارد. همچنین دو تصویر از رکن ‌الملک بر روی کاشی مجاور آرامگاه او در مسجدی که به نام او تاسیس شده بود دیده می شود.

هنر سنگ‌تراشی هم از مهمترین هنرهای این مکان توریستی است که در سنگ قبر آقا محمد بیدآبادی از استاد محمدعلی و سنگ قبر شیخ محمدتقی نجفی اصفهانی، از استاد محمدرضا، پسر استاد محمد علی و سنگ قبر حسینقلی‌ خان ایلخان بختیاری در تکیه میر و کتیبه حجاری شده سر در مسجد مصلی تخت فولاد استفاده شده است. از سایر هنرهای بکار رفته در قبرستان تخت فولاد می توان به نگارگری، طراحی و نقش‌ اندازی قبور اشاره کرد.

از لحاظ معماری نیز می توان گفت طبق روایات و آنچه که از قبرستان تخت فولاد باقی مانده است در تمامی ورودی‌ ها یک سردر یا هشتی یا دالان تعبیه و ساخته شده است. همه تکیه ‌ها از اجزای مختلفی از جمله صحن، حجره‌ و ایوان‌ هایی در پیرامون خود برخوردار بوده اند. اغلب بقعه‌ های دوران صفویه، به غیر از تکیه‌ میر که بدون بقعه است از معماری مشابهی برخوردارند و رونق معماری و تکیه سازی نیز به دوره قاجار باز می گردد.  در این دوره نقشه‌ اکثر مقبره ‌ها به‌صورت هشت‌ ضلعی منتظم طراحی شده است.