همه چیز در مورد غار کلماکره لرستان

استان لرستان با داشتن گنجینه های با ارزش و فراوان طبیعی و باستانی، سالانه گردشگران زیادی را به خود جذب می کند. در استان لرستان چندین غار باستانی وجود دارد که می‌ توان به غارهای کنجی و یافته در خرم‌آباد، هومیان و میرملاس در کوهدشت و کلماکره در پلدختر اشاره کرد. در بین غارهای تاریخی استان سرسبز و باستانی لرستان، غار تاریخی کلماکره پل دختر، یکی از مکان های جالب و اسرار آمیز است که از بازدید آن پشیمان نخواهید شد. غار کلماکره از معدود مکان هایی است که هم زیبایی طبیعی و هم ارزش باستانی تاریخی جالب توجهی را بطور یکجا بهمراه دارد. پس اگر فردی ماجراجو هستید و به مکانهای مرموز تاریخی علاقه دارید به شما پیشنهاد میکنیم که تا انتهای این بخش با بزن بریم سفر همراه باشید تا هر اطلاعاتی که در خصوص غار کلماکره لرستان نیاز دارید را در اختیارتان قرار دهیم.

غار کلماکره کجاست؟

این غار ناشناخته که در شهرستان پل دختر در استان لرستان قرار دارد، در مسیر طبیعی سخت العبوری واقع شده و فقط کوهنوردان حرفه ای امکان بازدید از آن را دارند، به طوریکه بعد از دو ساعت کوه‌پیمایی حرفه‌ای ده متر را با استفاده از تجهیزات و طناب از یک دره پایین بروید تا به دهانه غار برسید. اگر کوهنورد و یا صخره نورد حرفه ای نیستید و یا کودک همراه خود دارید، به هیچ عنوان پیشنهاد نمی کنیم که تا دهانه غار کلماکره بروید. اگر می خواهید وارد غار شوید، توجه کنید که ۱۰ متر ابتدایی آن روشن است، اما از آن به بعد تاریک بوده و باید حتما همراه خود چراغ قوه یا هدلایت داشته باشید.

بهترین مسیر دسترسی به غار کلماکره، از طریق شهرستان پل دختر به روستای کاوه کالی و سپس به روستاهای دره باغ است. روستاهای دره باغ شامل دو روستا به نام های روستاهای دره باغ محمدحسین  و دره باغ دوم است. دره باغ محمدحسین و دره باغ دوم جز دهستان آفرینه، بخش ملاوی شهرستان خرم آباد به ترتیب در ۴۵ و ۴۶ کیلومتری شمال شرقی پل دختر واقع شده‌اند. این غار که در محدوده‌ شهرستان پلدختر و روستای طاق ملک حسین قرار دارد، ورودی غار کلماکره ۱.۵ متر پایین‌تر از دهانه‌ غار قرار گرفته‌است.

برای رسیدن به غار کلماکره باید بخشی از مسیر را با ماشین و بخشی را بصورت پیاده طی کنید. از مسیر پلدختر و از جاده‌ای که در حاشیه‌ شمالی رودخانه‌ کشکان واقع شده است، حدود ۱۲ کیلومتر را به سمت روستای دره‌باغ بروید و بقیه‌ مسیر کوهستانی را تا دهانه‌ غار پیاده‌روی کنید. دهانه‌ غار به سمت غرب است. دسترسی به فضای داخلی غار کلماکره که از چهار تالار نسبتا بزرگ تشکیل شده و برخی ورودی‌هایش حفره‌ای نزدیک ۸۰ سانتی‌متر دارند مقداری دشوار است، ضمن اینکه چند آبچال کوچک و بزرگ هم در تالارهای دوم، سوم و چهارم قرار دارند.

زمان و هزینه بازدید از غار کلماکره

برای بازدید از این جاذبه طبیعی لرستان محدودیت زمانی خاصی وجود ندارد اما توصیه های مهمی در خصوص صعود به آن در طول روز شده است به نحوی که بازگشتتان به عصر و شب نخورد زیرا مدت زمان بازدید از این غار باستانی بین ۳ تا ۴ ساعت است. بازدید از این جاذبه گردشگری پلدختر رایگان است و نیازی به تهیه بلیط نیست.

تاریخچه غار کلماکره

 قدمت غار کلماکره به حدود ۲۷۰۰ سال قبل برمی‌گردد. البته روایات مختلفی از تاریخچه و کاربری این غار وجود دارد. برخی معتقدند که در غارکلماکره پل دختر، پادشاهان ساسانی ثروت خود را مدفون کرده اند بطوری که کاربری خزانه برای دولت‌ های ایران باستان مانند هخامنشیان و ساسانیان داشته است. بنا بر نظر عده‌ای دیگر، این غار مربوط به دوران نوعیلامیان و ماقبل هخامنشیان بوده که در جنوب لرستان حکومت میکردند و در آن میراث یا هدایای پادشاهان متعدد در آن نگهداری می شده است.

روایت دوم از تاریخچه غار کلماکره

همچنین یکی از روایت‌های متداول درباره‌ گنجینه های موجود در‌ غار کلماکره لرستان این است که این اشیاء احتمالاً در خزانه دولت هخامنشیان در شوش نگهداری می شده‌ و بعد از تصرف بابل و بین‌النهرین توسط کوروش کبیر، تمام خزانه های معابد بابل از شوش به این غار منتقل شدند.

روایت سوم از تاریخچه غار کلماکره

روایت دیگری هم می‌گوید که این گنجینه در زمان حمله‌ اسکندر به ایران به کوه مَلِه در شمال شرقی شهر پلدختر منتقل شد و چهار نگهبان برای محافظت مخفیانه از آن انتخاب شدند. پس از کشف غار در سال ۱۳۶۸ هنوز آثاری از چهار سرباز نگهبان وجود داشت. بنابر نوشته یکی از باستان‌شناسان در قسمت خاکی اول غار، گورستانی است که ۱۲ تدفین در آن انجام شده است.

ظروف نقره ای غار کلماکره

همچنین برخی از باستان شناسان معتقدند که ظروف مختلف نقره‌ای که از غار کلماکره به‌دست‌آمده است میتواند جزء غنائمی باشد که کاسیان یعنی ساکنان اصلی لرستان از یغماگران و سپاهیان آتنی گون پس گرفته‌اند. آتنی گون از سرداران اسکندر مقدونی بوده که جهت دستیابی به همدان از کوه‌های لرستان عبور کرده است . بنابر تحقیق یک تاریخ نگار، در آن زمان خاندانی به نام سمتی یا ساماتوره وجود داشته که نام ۱۷ نفر از پادشاهان در کتیبه‌های کشف‌شده در غار کلماکره حک شده است.  از بین این ۱۷ تن، چهار نفر لقب شاه دارند و بقیه نیز پیروان آن‌ها بوده‌اند.

کلماکره به چه معناست؟

در زبان لری، کلما به معنی محل زندگی حیوان کل یا بزکوهی نر است که نوعی حیوان حلال گوشت کوهی این منطقه بوده است. واژه‌ی ما به معنای مکان استقرار است و کره به معنی درخت انجیر وحشی است چرا که در دهانه این غار، درخت انجیر وحشی قرارگرفته بود. به بیان واضح تر، کلماکره (Kalmakareh) یعنی غاری که محل زندگی کل وحشی بوده و درخت انجیری آن را فراگرفته است. این درخت تا سال ۷۴ بر دهانه‌ غار وجود داشته، ولی پس از آن توسط حفاران و غارتگران گنجینه های غار، به منظور تهیه‌ آتش قطع شده و در حال حاضر دیگر وجود ندارد.

غار کلماکره چگونه کشف شد؟

بر اساس گفته محلی های منطقه، عزیز کلماکره‌ای که یکی از اهالی پل دختر بوده است در حدود سال ۱۳۶۸ موقع یافتن شکار در کوه مهله بصورت ‌تصادفی به دره‌ای می ‌رسد که غار کلماکره داخل صخره‌های آن قرارگرفته است. او در دالان طولانی دهانه غار کلماکره که به تالارهای اصلی متصل است، یک سکه کشف کرد که باعث کنجکاوی او و در نهایت کشف کل گنجینه شد. البته در فیلم مستند ساخته شده در مورد این غار، وی می‌گوید از سال ۱۳۵۰ توسط عمویش با غارکلماکره آشنا بوده و بالاخره در سال ۱۳۵۷ تصمیم میگیرد که ترس خود را کنار گذاشته و به غار برود. بعد از پیداکردن اولین سکه، در بار دوم وی با تفنگش به سقف غار شلیک می‌کند و تعداد زیادی از سکه‌ های طلا و نقره بر سرش می ‌ریزد.

در دفعات بعد در کنار ستون‌‌ها و سرستون‌ها و طاقچه‌‌ها اشیایی پیدا می شود. ظاهرا حدود هشت یا نه انبار دیگر هم از عتیقه وجود داشته که به علت دستگیر شدن این فرد و همکارانش، به آنها دست نیافته اند. پس از دستگیری آنان و لو رفتن محل غار، از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۱، با هجوم مردم و اهمال کاری میراث فرهنگی، اشیای داخل غار کلماکره پلدختر به سرقت می رود و تقریبا هیچ چیزی از غار باقی نمی ماند، حتی برخی سودجویان سقف و دیوارهای غار را کنده و با خود میبرند. در نتیجه قندیل های طلایی غار تخریب میشود و آب چاله های داخل غار نیز خشک میگردد.

موقعیت جغرافیایی غار کلماکره

غار کلماکره، یک غار کاملاً طبیعی است که در ۱۳ کیلومتری شمال غرب شهرستان پلدختر، در ارتفاع ۶۵۰ متری دریا و ۵۵۰ متری سطح دشت قرار دارد. این غار در شمال شرقی روستای دره باغ در ارتفاعات جنوبی کوهی به نام مله قرارگرفته است. در حال حاضر این غار جز بخش رومشکان از توابع شهرستان کوهدشت است. کوه مله با ارتفاع ۱۶۹۳ متر در محدوده شهرستان کوهدشت بخش کومشکان دهستان روشکان شرقی و در ۳۵ کیلومتری جنوب غربی کوهدشت است. این کوه در شمال رود کشکان قرار دارد که با رشته کوه قاشاب، شمال شرقی دره سیمره را تشکیل داده است. دهانه غار کلماکره به‌طرف دره‌ای عمیق گشوده شده و از منظرگاه آن می‌توان جلگه سیمره و کشکان را مشاهده کرد.

مساحت این غار ۴۳۰۰ متر است و ورودی غار فضایی به طول ۲۰ متر و عرض ۸ متر دارد. برخی از قسمت های این تالارها ارتفاعی تا ۱۵ متر دارند. طول فضاهای متصل به هم و شناخته شده‌ مسیر فعلی آن در حدود ۶۷۰ متر است. غار کلماکره دارای چهار تالار، یک دهانه ورودی، عمق ۶۰۰ متری و ارتفاع متغیر از ۱ تا ۱۷ متر با دیواره‌های عموماً آهکی است.

آثار باستانی غار کلماکره

یکی از جاذبه های گردشگری شهرستان پل دختر، غار کلماکره است که در تاریخ ۲۲ مرداد ۱۳۸۴ و با شماره ۱۳۱۱۹ در ردیف آثار ملی ایران به ثبت رسید. متاسفانه بسیاری از اشیای تاریخی و ارزشمند غار کلماکره لرستان که همانطور که گفتیم از آن به‌عنوان یکی از شش گنجینه بزرگ کشف‌شده در جهان یاد می‌کنند، امروزه در موزه‌های خارج از کشور نگهداری می شود. یک تاجر عتیقه که سال‌هاست در رابطه با باستان‌شناسی ایران مطالعه و تحقیق نموده است، کتابی را با عنوان گنجینه‌ کوه‌ها و هنر ماده در لندن منتشر کرده و به معرفی برخی اشیای یافت شده در غار کلماکره پرداخته است. به طور کلی حدود ۵۰۰۰ اثر مختلف در این غار پیدا شده که متاسفانه تنها ۱۰درصد از آن در ایران باقی مانده است.

موزه های خارجی که آثار باستانی غار کلماکره در آنها قرار دارد

چیزی حدود ۲۳۰۰ اثر از این آثار در موزه‌های فرانسه، لندن، آمریکا و سرتاسر جهان نگهداری می‌ شوند، ازجمله این موزه‌ها که آثار بی‌نظیر غار کلماکره را به نمایش گذاشته اند می‌ توان به موزه لوور پاریس، سن‌پترزبورگ روسیه، متروپولیتن نیویورک، بریتیش میوزیوم لندن، موزه میهو ژاپن اشاره کرد. بطور مثال در موزه های خارج از کشور ۳۰ قطعه در موزه‌ لوور پاریس، ۳۰ قطعه در موزه‌ متروپولیتن نیویورک، ۲ قطعه در موزه‌ میهو کیوتو وجود دارند. بسیاری از اشیای مکشوفه از کلماکره که به خارج از کشور برده شده است، در یک نمایش ویژه در نیویورک، لس‌آنجلس، لندن و وین در معرض دید عموم قرار گرفته است.

موزه های داخلی که آثار باستانی غار کلماکره در آنها قرار دارد

در موزه های داخل کشور  ۱۱۴ عدد از این آثار تاریخی در موزه‌ فلک‌ الافلاک خرم‌ آباد نگهداری می‌ شوند. همچنین۱۰۰ شی در موزه‌ ایران باستان در تهران، دو شی در استان ایلام و دو شی در موزه‌ تبریز قرار دارند.

آثار باستانی غار کلماکره شامل چه مواردی است؟

بطور کلی اشیای کشف شده در غار کلماکره پل دختر شامل پیکره‌ها، بشقاب‌ها و انواع تکوک‌های نفیس، کاسه های ماهی بادامی بسیار معروف، تنگ های نقره ای و ریتون، سکه و تعدادی مجسمه‌ نقره‌ای از اشکال حیوانات و جام‌های نقره‌ای است. اولین اشیایی که توسط کمیته‌ انقلاب اسلامی پلدختر کشف شد شامل یک نقاب طلا، ۶ گوش نقره‌ای حیوانات، ران یک بز کوهی بالدار به اندازه‌ طبیعی، دو عدد میله‌ فلزی منحنی داس‌مانند، سه قطعه شمش نقره‌ ذوب شده و تعدادی از قطعات جدا شده‌ حیوانات بود.

مشهورترین اشیا کشف شده از غار کلماکره

 از مشهورترین اشیاء کشف شده در این غار می‌توان به شیردال، عقاب با شکار خرگوش و همچنین آب افشان آب‌های مقدس به شکل حیوان اسطوره‌ای از جنس نقره اشاره کرد. اشیای نقره ای که در این غار پیدا شدند، اکثرا پیکره های توخالی از حیوانات و جانوران افسانه ای یا طبیعی هستند که طبق گفته ها در آنها روغن یا مایع های مقدسی می ریختند و در مراسم های مذهبی، آیینی یا سوگواری خود از آن استفاده می کردند.

جام شیردال، ازمعروف‌ترین آثار کشف شده در غار کلماکره لرستان است که به آن سلطان کلماکره هم گفته می شود. جام شیردال مربوط به دوره هخامنشیان و احتمالاً ۵۰۰ سال قبل از میلاد است. پس از غارت از غار کلماکره، این جام توسط قاچاقچیان عرب در سال ۲۰۰۰ از سوئیس به آمریکا برده شد ولی برای آنکه این جام بتواند از مرز آمریکا عبور نماید، به عنوان اثری متعلق به کشور سوریه ثبت گردید و ارزش آن ۹۵۰ دلار برآورد شد، ولی پس از بررسی سه کارشناس آمریکایی، مشخص شد که جام شیردال حدود ۲۶ سال قبل، همراه با چندین آثار باستانی دیگر، از غار کلماکره پلدختر لرستان به سرقت رفته است. دولت آمریکا این جام را در سال ۱۳۹۲ به عنوان نمادی از حسن نیت به ایران بازگرداند.

ویژگیهای طبیعی غار

از لحاظ زمین شناسی، نوع غار استالکتیک ، آهکی کرتاسه و زمین ساختی تکتونیک است.

بنا به عقیده زمین‌شناسان، غار کلماکره بیشتر یک مکان طبیعی است تا تاریخی، چرا که این غار پدیده‌های زیبای طبیعی و ستون‌ها و آویزهای رسوبی جالب توجهی دارد. غار کلماکره استالکتیت‌ها و استالاکمیت‌های طلایی، حوضچه‌های پرآب، دهلیزها و حفره‌های فراوانی دارد. آبچال‌های طبیعی درون غار، ستون‌های رسوبی و سقف ‌آویزهای زیبا از جذابیت‌‌های منحصربفرد این غار هستند. این آویزها و ستونها که بطرز جالبی به اشکال مختلف حتی تا ارتفاع ۱۵ متر وجود دارد و به سقف غار متصل شده‌ اند، از جمله زیبایی‌ های طبیعی این مکان محسوب میشود تا جایی که قطر یکی از ستون‌ های تالار سوم، حدود ۴ متر است.

تالارهای غار کلماکره

غار از چهار تالار نسبتا بزرگ تشکیل شده است.

تالار اول غار کلماکره

تالار اول محل نگهبانی محافظان بوده است. آنچه که مشخص است، در آن اتاقکی هم برای نگهبانی به ارتفاع ۸۰ سانتی‌متر و مساحت ۲ متر مربع و از جنس قلوه‌سنگ و ملات گل رس و کاه وجود داشته که در حال حاضر تخریب گردیده است. در این تالار استالاکمیت‌هایی وجود دارند که به علت تخریب، اثر زیادی از آنها باقی نمانده است. در تالار اول، آبچال کوچکی به شکل گشنیز است که سطح آب آن ثابت است و با برداشت آب، مجدداً آب زیرزمینی به آن نفوذ کرده و در سطح ثابتی قرار می‌گیرد. دهلیزی کوچک به طول حدودی ۴ متر و به ارتفاع ۳ متر، تالار اول را به تالارهای بعدی متصل میکند.تالار اول اندکی نور دهانه غار را دارد.

تالار دوم غار کلماکره

بعد از تالار اول و عبور از یک دهلیز حدودا ۸۰ سانتی، تالار دوم قرار دارد. می‌توان به‌صورت سینه‌خیز از طریق این دهلیز وارد تالار دوم شد. در تالار دوم تاریکی مطلق وجود دارد. ظاهرا تالار دوم محل انبار مواد غذایی مورد نیاز در روز بوده است. خمره‌های سفالی متعددی تا ارتفاع ۸۰ سانتیمتر وجود داشته که به طرز خاصی با آهک پوشیده و محکم در ستون‌های آهکی نازکی به قطر ۴ سانتی متر غار قرار گرفته است.

تالار سوم و چهارم عار کلماکره

بعد از تالار دوم، در مسیر تالار سوم، یک ارتفاع پنج ‌تا شش متری وجود دارد که باید از آن بالا بروید و دوباره پایین بیایید تا به تالار سوم و چهارم وارد شوید. در این تالارها آب به صورت آب‌چاله وجود دارد، البته در بخش‌هایی از تالار دوم هم این نوع آب‌چاله وجود داشته است که بر اثر انفجار‌های غیر قانونی قسمت هایی از این آبچال‌ها خشک شده‌اند. تالار سوم که بزرگترین تالار غار است، به احتمال زیاد و طبق گزارش های مختلف محل نگهداری ذخایر و گنجینه اصلی غار کلماکره بوده است. جالب اینجاست که درباره‌ تالار سوم و چهارم که محل اصلی نگهداری گنجینه‌ غار بوده‌اند، اطلاعات زیادی در گزارش‌های باستان‌شناسی وجود ندارد.

جاذبه های گردشگری اطراف غار کلماکره

از جمله جاذبه های گردشگری لرستان که در اطراف غار کلماکره وجود دارند و میتوانید از آنها نیز دیدن کنید میتوان به آبشار آبتاف، پارک جنگلی رومشگان، چشمه شیرین و چشمه آب میدان بزرگ اشاره نمود.

سوالات پیرامون غار کلماکره

در این بخش پرتکرارترین سوالات مربوط به غار کلماکره لرستان را پاسخ داده ایم

سکه های غار کلماکره چطور کشف شدند؟

چوپانی که برای اولین بار از این غار بازدید کرد در بدو ورود سکه ای پیدا کرد، در نوبت های بعدی مراجعه نیز با شلیک تیر به سقف و ستون های غار سکه های بیشتری یافت

گنج کلماکره لرستان الان کجاست؟

بسیاری از سکه ها، ظروف و گنجینه غار کلماکره در حال حاضر از ایران دزدیده شده و در موزه های خارج از کشور به نمایش گذاشته شده اند و سهم کمی از آنها در موزه های داخلی وجود دارند.