توسط : جاذبه های گردشگری ایران آنقدر گسترده است که قدم در هر استانی بگذارید با انبوهی از شگفتی مواجه می شوید، مثلا بر خلاف تصور عموم، تهران پر است از عمارت ها و کاخ های قدیمی که دیدن هرکدامشان می تواند شما را به دل تاریخ ببرد. این بناهای تاریخی آنقدر جذاب هستند که باعث می شوند هر ساله تعداد زیادی گردشگر از کشورهای دیگر به ایران سفر کنند. اگر در تهران هستید و شرایط برای شما مهیا نیست تا به استان های دیگر بروید و از آثار تاریخی بازدید کنید نگران نباشید، می توانید خیلی راحت به یکی از زیباترین عمارت های تاریخی در همین تهران بروید. عمارت مسعودیه یکی از عمارت های تاریخی پربازدید است که در میدان بهارستان تهران قرار دارد. با ما در بزن بریم سفر همراه باشید تا شما را به یک سفر تاریخی در دل تهران ببریم و هر آنچه نیاز است درباره عمارت مسعودیه تهران بدانید را به شما منتقل کنیم.
فهرست مطالب
عمارت مسعودیه تهران کجاست؟
اگر در تهران زندگی می کنید کار سختی برای رسیدن به عمارت مسعودیه ندارید. اگر در شهرهای دیگر زندگی می کنید ابتدا خود را به تهران برسانید و سپس در تهران با استفاده از وسایل نقلیه عمومی یا خودروی شخصی خود را به خیابان اکباتان برسانید. ورودی عمارت مسعودیه در این خیابان قرار دارد.
چطور با مترو بریم عمارت مسعودیه؟
برای اینکه با مترو بتوانید به بازدید از عمارت مسعودیه بپردازید لازم است تا به ایستگاه ملت بروید. این عمارت دسترسی مناسبی نیز از سمت ایستگاه مترو بهارستان داشته و از این ایستگاه هم میتوانید برای رسیدن به عمارت مسعودیه استفاده کندی.
چطور با اتوبوس بریم عمارت مسعودیه؟
در صورتی که قصد دارید با اتوبوس به بازدید از عمارت مسعودیه بپردازید می بایست اتوبوس هایی که به سمت میدان بهارستان در حرکت هستند را سوار شوید. در این میدان از اتوبوس خارج و با کمی پیاده روی به عمارت مسعودیه برسید.
عمارت مسعودیه، یادگار مسعود میرزا
در تاریخ ایران نام قاجاریه معمولا همراه است با بی عرضگی و خیانت و این حکومت به هیچ عنوان نتوانسته است در تاریخ جلوه درخشانی از خود به جای بگذارد. با این وجود معدود بناهایی که به دستور شاهان و شاهزادگان قاجاری ساخته شده است و تا امروز به جا مانده می تواند یک امتیاز مثبت برای آن ها به حساب بیاید.
یکی از این عمارت ها عمارت مسعودیه است که به دلیل این که به دستور مسعودمیرزا، فرزند ارشد ناصرالدین شاه ساخته و به این نام، لقب گرفت. مسعودمیرزا در میان شاهزادگان قجر، انسان خوشنامی نبود و ظلم‌های زیادی به مردم ایران به ویژه در اصفهان روا داشت. این عمارت در واقع باغی ایرانی با ساختمانی تاثیر گرفته از معماری اروپایی است. این عمارت تاریخچه پر ماجرایی داشته و رفت و آمد های زیادی را به خود دیده است.
تاریخچه عمارت مسعودیه
مسعود میرزا ملقب به ظل السلطان که حاکم اصفهان هم بود دستور ساخت باغ عمارت مسعودیه را داد. کتیبه های این نشان می‌دهد که این بنا در سال ۱۲۹۵ هجری قمری ساخته شده است. این بنا دارای هشت کتیبه است که دو تای آن در سردر اصلی، یک کتیبه در سردر کالسکه رو، دو کتیبه در عمارت دیوان خانه و دو کتیبه هم در عمارت مشیریه نصب شده اند.
مهم ترین اتفاقاتی که این عمارت به خود دیده است مربوط به دوره مشروطه است. این جنبش به این دلیل که ظل السلطان با مظفرالدین شاه اختلاف داشت تبدیل به یکی از پایگاه های مشروطه شد. در سال ۱۲۸۷ هجری شمسی یک بمب دست ساز در نزدیکی عمارت مسعودیه زیر کالسکه محمد علی شاه منفجر می شود که باعث می شود او بهانه ای علیه مشروطه خواهان پیدا کند و مجلس را به توپ ببندد.
پس از این واقعه عمارت مسعودیه و خانه برخی مشروطه خواهان نظیر ظهیرالدوله به دستور محمدعلی شاه به گلوله بسته شد. در سال ۱۳۲۷ هجری قمری صاحب عمارت یعنی ظل السلطان به پسر خود وکالت داد تا خانه اش را به هرکسی صلاح دانست بفروشد. این بنا نهایتا به دختر صدر اعظم مستوفی الممالک به قیمت ۵۰ هزار تومان فروخته شد. این زن، همدم السلطنه همسر جلال الدوله بود. سندی که این معامله با آن صورت گرفت چهار طرف ملک را مشخص نکرده است، با این حال واحدهایی که از عمارت مسعودیه و خارج آن که معامله سر آن ها صورت گرفت در آن ذکر شده است.
رضاخان زمانی که رئیس الوزرا بود این ملک را خریداری کرد و در سال ۱۳۴۳ هجری قمری آن را به وزارت فرهنگ، اوقاف و صنایع مستظرفه هدیه نمود. بخش هایی که امروز بازدید از آن ها ممکن است همان بخش هایی است که رضاشاه از همدم السلطنه خرید و به اوقاف هدیه کرد. یکی از مهم ترین رویدادهایی که در عمارت مسعودیه رخ داده است تاسیس نخستین کتابخانه رسمی کشور در آن بود که در سال ۱۳۰۴ هجری خورشیدی توسط انجمن معارف انجام شد. این کتابخانه در یکی از اتاق های عمارت مسعودیه شروع به کار کرد.
سال ها بعد برخی اشیای عتیقه به این ساختمان انتقال پیدا کردند و آن را به طور غیر رسمی تبدیل به نخستین موزه ایران کردند. چند سال بعد یعنی در سال ۱۳۱۸ این اشیای عتیقه به موزه ملی ایران منتقل شدند. از اتفاقات مهم دیگری که در این سال ها برای عمارت مسعودیه افتاد، استفاده از آن به عنوان دانشکده افسری در سال های ۱۳۴۲ و ۱۳۴۳ بود. در سال ۱۳۴۵ که وزارت آموزش و پرورش تبدیل به یک وزارت خانه مجزا شد و از وزارت فرهنگ و هنر تفکیک گشت عمارت مسعودیه به آموزش و پرورش واگذار شد و اولین ساختمان وزارتخانه آموزش پرورش ایران شد.
بعد از انقلاب اسلامی و در سال ۱۳۷۶ وزارت آموزش و پرورش این بنا را به سازمان میراث فرهنگی واگذار کرد. در سال ۱۳۷۷ نیز به فهرست آثار ملی اضافه شد؛ امروزه برخی جشن ها نظیر جشن خانه سینما بعضی سال ها در آن اجرا می شود.
معماری عمارت مسعودیه
زمانی که ناصرالدین شاه به سلطنت رسید، هم خود او زیاد به اروپا سفر می کرد و هم تعدادی از محصلین را برای تحصیل به اروپا فرستاد. این موضوع باعث شد ایرانیان زیادی تحت تاثیر معماری اروپایی قرار بگیرند و این معماری بر ساختمان هایی که در این دوره در ایران توسط قاجاریه ساخته شد تاثیرگذار بود. عمارت مسعودیه یکی از عمارت هایی بود که با تلفیق مشهود معماری قاجاری و غربی پدید آمد.
این معماری علاوه بر این که از نظر فضا نوآوری هایی به وجود آورد، الگوهای قدیم معماری ایرانی را ارتقا بخشید. با این وجود نتوانست یک معماری نوین و سبکی جدید پدید بیاورد. این مرحله را می توان مرحله تکامل معماری سنتی ایران دانست.
معمار این عمارت آنطور که روی کتیبه سردر ورودی عمارت نوشته شده است فردی به نام رضا قلی خان بود. مستندات نشان می دهند که این باغ دو بخش بیرونی و اندرونی دارد، با این وجود امروزه تنها بخش بیرونی آن وجود دارد. در حال حاضر در این باغ حیاط هایی وجود دارند که هفت عمارت را به یکدیگر متصل می کنند.
از درب ورودی باغ تا حیاط مقابل دیوان خانه یک محور کالسکه رو قرار دارد. در گذشته در بین این باغ نرده های چوبی و ستون های آجری قرار داشت که آن را به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم می کرد ولی اکنون این نرده ها جمع آوری شده اند. در حیاط مقابل دیوانخانه یک حوض مدور قرار دارد که اطراف آن تا حدود دو متر با آجر فرش شده بود.
بخش های مختلف عمارت مسعودیه
عمارت های ایرانی معمولا از چند ساختمان تشکیل شده اند و عمارت مسعودیه هم از این قائده مستثنی نیست. اگرچه بخش اندرونی این عمارت اکنون نابود شده و از آن یک خرابه باقی مانده است ولی بخش های دیگر سالم و در دسترس هستند و می توان از تماشای آن ها لذت برد.
دیوان خانه، سفره خانه، حیاط سید جوادی، عمارت سید جوادی، حیاط مشیری، عمارت مشیرالدوله، عمارت حیاط خلوت، عمارت سردر پیاده رو و عمارت سردر کالسکه رو بخش هایی هستند که در عمارت مسعودیه می توانید از آن ها دیدن کنید. بالاتر ذکر کردیم که در سردر این عمارت ها هفت کتیبه هم وجود دارد که دیدنشان خالی از لطف نیست.
یکی از معروف ترین ساختمان های عمارت مسعودیه، ساختمان سردر پیاده رو است. این سردر قدیمی ترین بنای عمارت مسعودیه است. بعد از ساخت این بخش هر چند در دوره های بعدی الحاقاتی به آن انجام شده است ولی هنوز ویژگی های بنای اولیه در آن قرار دارد. ساختار عمارت سردر پیاده رو همان ساختار کلاسیک ورودی های زمان قاجار است. این ورودی سه بخش دارد و تمرکز اصلی ساخت روی فضای مرکزی آن قرار گرفته است.
در این ساختمان اتاق هایی وجود دارد که از آن ها برای نگهبانی یا پذیرایی محدود استفاده می شد. فضای مرکزی این سردر دارای یک معماری با شکوه است که هر بیننده ای را در همان بدو ورود به عمارت مسعودیه شگفت زده می کند.
محوطه باغ عمارت مسعودیه
اسناد نشان می دهد که این باغ ابتدا چهل هزار متر مربع بوده است ولی در طول زمان به حدود دو هکتار رسید. یک شگفتی در عمارت مسعودیه این است که سردر کالسکه رو خیلی هنرمندانه زاویه محور باغ را نسبت به خیابان تغییر می دهد.
زمانی که وارد باغ می شوید، اولین چیزی که نظر شما را جلب می کند نمای اصلی دیوانخانه و حوض آبی است که رو به روی آن قرار دارد. این محوطه با یک راه ۱۳۴ متری که سنگفرش شده است به ورودی می رسد. در کنار این راه رج درختان بلند کاج قرار دارد. در گذشته این درختان چنار بوده اند.
در گذشته خانه های اندرونی در دو سوی این باغ بودند و اگرچه می شد آن ها را دید اما دارای امنیت بصری بودند. باغ از دور حوض چند متر فاصله دارد که احتمالا به این دلیل بوده است که کالسکه ها بتوانند از این مکان عبور کنند.
طراحی حیاط های پی در پی غربی یک نوآوری در طراحی باغ بوده است که با هدف براورده کردن نیازهای رفت و آمد اندرونی و بیرونی طراحی شده بود.
زمان مناسب برای بازدید از عمارت مسعودیه
دیدن باغ عمارت مسعودیه در هر فصل زیبایی های خاص خود را دارد. اگر مایلید تا با یک جذابیت دو چندان رو به رو شوید در ایامی مانند شب یلدا از این عمارت دیدن کنید. در شب هایی مانند شب یلدا معمولا نور پردازی های خاصی در این مکان انجام می شود که آن را بسیار چشم نواز می کند.
عمارت مسعودیه هر روز به جز روزهای سوگواری عمومی مانند عاشورا و تاسوعا از ساعات ۸ صبح تا ۴ بعد از ظهر باز است. بلیط این مجموعه پیش از ظهور کرونا برای گردشگران داخلی ۵ هزار تومان بوده که احتمالا اکنون با افزایش قیمت رو به رو شده است.
جاذبه های گردشگری نزدیک عمارت مسعودیه
محل قرار گیری عمارت مسعودیه باعث شده است که تعدادی از بهترین دیدنی های تهران نیز در نزدیکی این عمارت در دسترس باشد. از بهترین این دیدنی ها می توان به باغ نگارستان تهران، باغ امین السلطان تهران، خانه موزه استاد ابوالحسن صبا و موزه هنرهای ملی اشاره کرد. پیاده روی تا دورترین این دیدنی ها کمتر از ۱۵ دقیقه طول می کشد.
عمارت های تاریخی که زمان حکومت قاجاریان در تهران و دیگر شهرها ساخته شده اند از آن جایی که عموما دارای ترکیبی از معماری ایرانی و اروپایی هستند مورد توجه علاقه مندان قرار می گیرند. جاذبه های تاریخی ایران تنها به یک یا چند عمارت محدود نمی شود و می توان با یک جستجوی ساده با ده ها سازه تاریخی در گوشه و کنار این سرزمین آشنا شد و از آن ها دیدن کرد.
